Krzewinka ta od wielu lat jest uznawana za symbol szczęścia. Już w starożytności wierzono, że jej gałązki mają magiczną moc. Do Polski zwyczaj zawieszania jemioły w domach trafił z Anglii, gdzie praktykę tę wprowadzono w XVII wieku. Obyczaj ten jest jednak dużo starszy, wywodzi się od Celtów, zamieszkujących dawne obszary Brytanii. Naród ten wierzył, że jemioła odstrasza złe duchy, jest afrodyzjakiem, a mężczyzn obdarza płodnością. 

Systematyka i występowanie

Jemioła biała (Viscum album, rodzina sandałowcowate Santalaceae) jest półpasożytem, którego trzy podgatunki powszechnie występują w Polsce: najbardziej popularna jest jemioła pospolita rosnąca na topolach, lipach, brzozach, jabłoniach i gruszach, klonach, wierzbach oraz dębach; jemioła rozpierzchła rośnie  na sosnach, świerkach i modrzewiach, a jemioła jodłowa na jodłach. Jemioła preferuje obszary o łagodnych zimach, jest krzewinką krótkowieczną, osiągającą wiek 50-70 lat, co dodatkowo jest ograniczane wiekiem drzewa żywiciela.

Opis rośliny

Jemioła jest rośliną zimozieloną, dwupienną, rozdzielnopłciową, zawsze osobniki występują parami. Do swojego rozwoju potrzebuje organizmu żywiciela, jednakże nie jest pasożytem. Od gospodarza pobiera wodę i sole mineralne, składniki odżywcze zaś sama syntetyzuje. Może stać się niebezpieczna dla osobników osłabionych lub zagrożonych zanieczyszczeniami i suszą miejską. Krzewinka ta przytwierdza się do drzewa za pomocą ssawek, które z czasem wrastają się między jego korę i drewno, a następnie rozgałęzia się i wrasta w warstwę drewna. Łodyga jemioły rozgałęzia się nibywidlasto, w każdym roku powstaje nowe rozwidlenie, co umożliwia oszacowanie jej wieku, nie korkowacieje, a drewno nie wytwarza słoi, co jest wyjątkiem w klimacie o wyraźnej sezonowości. Kora przybiera barwę od zielonkawej do zielono brązowej, ma nieprzyjemny zapach i jest gorzka w smaku. Cała roślina ma kształt kulisty, o średnicy około jednego metra. Liście są grube, skórzaste, szeroko lancetowate, pojedyncze, zrośnięte po dwa, rzadziej po trzy na szczytach pędów. Brzeg blaszki liściowej jest gładki, blaszka przyjmuje różne odcienie zieleni, początkowo jest delikatnie żółtawa, z czasem zieleń staje się coraz bardziej intensywna, zimą często ma odcień oliwkowy. Na roślinie utrzymują się około 15 miesięcy, później na ich miejscu wyrastają nowe. Jemioła rozpoczyna kwitnienie w lutym i trwa ono do kwietnia, czasami do maja. Kwiaty są żółte, drobne (o średnicy 2-3 mm), mają delikatną, przyjemną woń i wydzielają duże ilości nektaru, wyrastają w kątach rozwidlających się pędów. Ponieważ roślina jest rozdzielnopłciowa, kwiaty żeńskie i męskie wyrastają na osobnych roślinach, przy czym przeważają żeńskie. Owocostany dojrzewają pod koniec jesieni lub wczesną zimą, zgrupowane są po kilka sztuk, są kuliste, białe, o delikatnej skórce i lepkim miąższu, zawierają po 1-2 nasiona, a te z kolei po 2-3 zarodki. Z botanicznego punktu widzenia to nasiona są właściwymi owocami. Utrzymują się na roślinie przez całą zimę. Owoce chętnie są zjadane przez ptaki, szczególnie przez jemiołuszki i paszkoty, co umożliwia rozprzestrzenianie się krzewinki na inne drzewa. Dla ludzi są trujące. Samodzielnie jemiołę można rozmnożyć poprzez roztarcie owoców na gałązkach drzew gatunków łatwo przez nie kolonizowanych.

Zastosowanie

Jemioła wykazuje właściwości lecznicze, w Japonii leczoną ją niepłodność kobiet. Surowcem lekarskim są młode pędy i liście, które zbiera się od jesieni do wiosny. Jemioła działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, wieńcowe i kapilarne mózgu, obniża ciśnienie krwi, wzmacnia mięsień sercowy, wspomaga przemianę materii i wzmacnia cały organizm.

Joanna Kostrzewa