Oczar omszony (Hamamelis mollis rodzina oczarowate, Hamamelidaceae) najczęściej podziwiać można w arboretach i ogrodach botanicznych. Choć w naszych ogrodach spotykany jest rzadko, na pewno zasługuje na uwagę ze względu na nietypową porę kwitnienia jaką jest pełnia zimy. Pochodzi z Azji Wschodniej, a polskie warunki klimatyczne sprzyjają jego uprawie. Nazywany jest „leszczyną czarownicy”, „orzechem czarnoksięskim” i „złotem Indian”

Stanowisko i pielęgnacja

Z botanicznego punktu widzenia oczar omszony jest silnie rosnącym krzewem lub niewysokim drzewem dorastającym do około 5 m wysokości. To krzew łatwy w uprawie. Ponieważ jest rośliną o szerokim, lejkowatym pokroju, niewymagającą cięcia, potrzebuje dużo miejsca w ogrodzie. Zabieg cięcia jest dla niego nie tylko zbędny, ale i niekorzystny. Powstałe rany długo nie mogą się zabliźnić, a w miejscu usuniętych pędów nowe nie wyrastają. Wycinać należy tylko pędy zeschnięte, złamane lub z objawami chorobowymi oraz pędy krzyżujące się, które zaburzają formę kształtnej korony. Przycinanie krzewów po kwitnieniu ograniczy ich wzrost i pozwoli nam na uzyskanie bardziej rozgałęzionej korony. Zabieg ten można wykonywać od trzeciego roku po posadzeniu. W czasie suchego lata wymaga podlewania, co będzie warunkowało zawiązywanie kwiatów zimą, zapobiegnie występowaniu nekroz liści oraz zapewni prawidłowy rozwój systemu korzeniowego. Susza w czasie zimy może powodować opadanie kwiatów, dlatego też przed jej nadejściem roślinę należy zabezpieczyć przed utratą wody poprzez obfite podlanie i ściółkowanie. Oczar omszony idealnie nadaje się do dużych ogrodów, sadzony powinien być pojedynczo na trawnikach, najlepiej na tle zimozielonych roślin iglastych. Wymaga gleb świeżych, żyznych, próchnicznych, wilgotnych,  z dodatkiem torfu, o odczynie lekko kwaśnym, zbliżonym do obojętnego oraz stanowiska osłoniętego od wiatru, nasłonecznionego lub półcienia. Obecność wapnia w glebie objawia się chlorozami liści. Młode osobniki mogą być wrażliwe na mrozy, a szczególnie na wiosenne przymrozki, dlatego też warto je osłonić na zimę. Starsze wytrzymują spadki temperatur do -20˚C.

Walory ozdobne

Niezwykle ozdobne są kwiaty wyrastające na pędach dwuletnich i starszych, zakwitające w styczniu i utrzymujące się na krzewie aż do marca. Są bardzo liczne, zebrane po kilka na krótkich szypułkach,  złocistożółte, czerwonawobrązowe u podstawy, mają cztery wąskie i sztywne płatki korony o długości około 2-3 cm. U odmian płatki korony mogą się wstęgowato wywijać, mogą być gładkie lub pofalowane. Dodatkowo kwiaty mają bardzo przyjemny, słodkawy zapach. Mogą rozwijać się nawet pod śniegiem. W temperaturze poniżej -12, -15˚C zwijają się do środka, gdy mróz zelżeje wracają do naturalnej postaci. Owoce to beczułkowate, dwuklapowe gęsto owłosione torebki o długości około 1,5-2 cm, które dojrzewają w następnym roku po kwitnieniu. Z czasem drewnieją i pękając z charakterystycznym trzaskiem wyrzucają nasiona. Miękkie owłosienie posiadają także młode pędy oraz spodnia strona liści. Kutner nadaje im lekko sinawe zabarwienie. Liście pojawiają się na krzewie po kwitnieniu. Wyglądem przypominają liście leszczyny, są duże, odwrotnie jajowate, eliptyczne, karbowane, a brzeg ich blaszki jest delikatnie piłkowany. Jesienią ślicznie przebarwiają się na złotożółty kolor, przez co są niezwykle ozdobne. Z liści i kory sporządza się nalewki, wyciągi alkoholowe, maści i żele, które mają działanie ściągające, przeciwkrwotoczne, przyspieszają gojenie się ran, zmniejszają opuchliznę i leczą zmiany skórne.

Rozmnażanie

Samodzielne rozmnażanie oczaru, zarówno generatywne przez wysiew nasion, jak i wegetatywne, jest niezwykle trudne i wymaga dużo cierpliwości. Nasiona wykazują niewielką zdolność kiełkowania; jeżeli kiełkują, to dopiero po około dwóch latach. Wysiewanie nasion po zabiegu stratyfikacji stosuje się obecnie tylko w szkółkach dla uzyskiwania nowych odmian. Dla amatorów czynność ta nie jest polecana. Rozmnażanie wegetatywne przez odkłady wykonuje się z 2-3 letnich pędów, jednak zabieg ten jest także bardzo trudny. Podobnie jest z sadzonkowaniem i szczepieniem. Choć oczar jest rośliną kolekcjonerską, rzadko spotykaną w sprzedaży, jednak najprostszym rozwiązaniem będzie zakup sadzonek w sprawdzonych szkółkach hodowlanych.

Joanna Kostrzewa

Fotografia: http://arboretum.sggw.pl/asortyment/hamamelis_mollis.html