Pory roku w symbolice

Żaden ogród nie wygląda stale tak samo, lecz ciągle podlega zmianom, zgodnie z naturalnymi cyklami przyrody. Wiosną i latem, w sezonie intensywnej wegetacji roślin, można obserwować zmiany zachodzące nie tylko w ciągu tygodnia, czy nawet dnia, ale zaledwie w ciągu paru godzin, gdy stokrotki rozchylają swe płatki z nastaniem nowego dnia lub słoneczniki obracają się w kierunku słońca, pozornie przesuwającego się po niebie. Im uważniej obserwować, tym więcej można dostrzec szczegółów z życia przyrody w ogrodzie. Znany specjalista w dziedzinie ogrodnictwa, Stefan Buczacki, pisał: „Pod każdym liściem kryją się przejawy życia, schowane przed nadmiarem słońca lub deszczem; pod każdym kamieniem znajduje się miniaturowa dżungla, w której toczy się walka o byt pomiędzy rozmaitymi żywymi organizmami”. (Bouchardon, 1999). Wszystkie, nieomal baśniowe przeobrażenia dokonują się w przyrodzie wraz ze zmianami pór roku. Przebiśniegi i krokusy zakwitają pośród ostatnich topniejących płatków śniegu, w długie letnie wieczory w powietrzu rozchodzi się woń jaśminów lub pachnącego groszku. Tuż przed nadejściem okresu jesiennych zbiorów, drzewa uginają się pod ciężarem dojrzałych jabłek, następnie liście zaczynają zmieniać barwy, by w końcu całkiem opaść z drzew, a wszystko to razem stanowi najbardziej oczywiste przejawy życia, rozwoju i ewolucji. W miarę upływu lat tarasy wyłożone kamiennymi płytami pokrywa patyna, paliki i kraty pergoli przesłaniają coraz bardziej splątane winorośla lub powojniki, a drzewka zasadzone dla upamiętnienia jakiejś rocznicy rozrastają się i pomału stają się wielowiekowymi olbrzymami. Regularne następowanie po sobie pór roku, charakteryzuje się w różnych regionach ziemi szczególnymi cechami. W Egipcie, gdzie wszystko regulują wylewy Nilu, znano trzy pory roku: nawodnienia przez Nil ziemi, okres wegetacji i okres żniw. W państwie Chaldejczyków (Kopaliński, 2001) tylko dwie: porę deszczową (listopad – maj) i gorące lato (maj – listopad). W Palestynie (Forstner, 1990) podobnie – też tylko dwie pory roku z nieznacznym przesunięciem ich terminów. Pismo Święte donosi w „Księdze Rodzaju” jak w uroczysty sposób Bóg przyobiecuje niezmienne następowanie po sobie pór roku, które zostało bardzo zakłócone na skutek potopu. Z oczyszczających wód potopu, wszystko bowiem miało powstać na nowo. Gdy Noe opuścił arkę i złożył ofiarę dziękczynną, Pan poprzysiągł mu: „Będą zatem istniały, jak długo trwać będzie ziemia: siew i żniwo, mróz i upał, lato i zima, dzień i noc” (Rodz. 8, 22). Ogród zmienia się w czasie, w ciągu: lat, roku, miesiąca, dnia, wciąż kształtuje się na nowo. Dzięki słońcu, wodzie, wiatrowi – zmienia wciąż swój wygląd. Najpiękniej i chyba najbardziej obrazowo prezentuje to wszystko mit o Demeter i Korze. Demeter ożywia i stroi Ziemię w zioła i kwiaty na powitanie Kory (bogini Hadesu – Persefony). Soczysta zieleń drzew i krzewów, przepiękne barwy kwiatów, zapachy Ziemi i roślin – to objawy radości, szczęścia, nadziei bogów. Kwiaty drzew i krzewów zmieniające się w owoce – dowód sytości, bogactwa, serdeczności, gościnności – przyjęcie, uczta przygotowana córce przez matkę. Wiosna – budzenie się życia, lato – rozwój i rozkwit oraz jesień – zbiory płodów Ziemi to okres żywy, dynamiczny, pulsujący, a zaraz po nim następuje pora snu, stagnacji, smutku, melancholii – gdyby sięgnąć do tego samego mitu, okazałoby się, że tak ilustrowane są: pożegnanie z córką, opłakiwanie, smutek, żal, utrata nadziei.  Wiosną ogród jest pełen ruchu, życia. Właściciele ogrodów porządkują miejsca pod prace, służące rozwojowi, rozkwitowi ogrodu, przycinają drzewa, krzewy, sadzą i sieją rośliny potem je rozsadzają; nawożą ziemię – bo pokarm potrzebują wszystkie rośliny. Latem – podziwiają i pielęgnują rośliny i kwiaty, chronią rośliny przed szkodnikami. Jesienią zbierają owoce swojej pracy – owoce Matki Ziemi.  Mijające lata można odnaleźć w stałych przyrostach drzew i krzewów,  w pojawiających się młodych nasadzeniach lub w zmianie wyglądu niedawno młodych i nowych roślin. Wyższe drzewa, rozrastające się krzewy – to oznaka mijającego czasu. Ciekawe obserwacje i doznania przynosi każdy dzień, np. letni: budzące się rośliny, kąpane w rosie, zerkają ku słońcu – najpierw nieśmiało, potem podążając wręcz za jego promieniami nie boją się upału. Ludzie zadbali o to, by wody nie zabrakło wcześnie rano, by mogły się przygotować na tę słoneczną kąpiel; zresztą wieczorem znowu dostaną wody, by znalazły odpoczynek i odprężenie przed nocnym półsnem. Wspaniałym przeżyciem jest stąpanie boso po zroszonej trawie, gdy mamy pełnię wiosny lub lato. Wtedy najpiękniej pachną trawy, zioła, krzewy; stąpający boso przeżywa jakiś swoisty ceremoniał, czuje się uduchowiony, oczyszczony.  Popołudniowe cienie wprowadzają mistykę. Stabilne cienie zieleni i ruchliwy cień człowieka to jakby podwojenie jaźni (to wyczuwalne) istnienie duchów ogrodu.  Ogród zachwyca swoimi różnorodnymi zapachami po każdym deszczu, burzy. Niezbędne do życia krople wody: obmywają, oczyszczają rośliny, powietrze, atmosferę. Jedynie ulewy mogą niszczyć.  Śnieg tworzy pierzynkę puchową, która przykrywa rośliny chroniąc przed mrozem i mroźnym ostrym wiatrem. Szczególnie pięknie wyglądają chochoły na nie pobrudzonym śniegu, a potem wyglądające ze śnieżnego puchu przebiśniegi. W symbolice zachodu pory roku stanowią powszechnie rozpoznawalne symbole narodzin, wzrostu, śmierci i ponownych narodzin.  WIOSNA – przedstawiana jest często pod postacią dziecka lub młodej kobiety z naręczem kwiatów. Łączy się ją z grecką boginią Afrodytą, rzymską Florą, jagnięciem i dzieckiem.  LATO – nosi przeważnie koronę z kłosów zbóż, a w ręku trzyma niekiedy sierp. Wśród jego konotacji znaleźć można boginię Demeter (Ceres) i Apollina.Jesień – trzyma zazwyczaj liście winorośli, winogrona i inne owoce, czasem wysypujące się z rogu obfitości. Kojarzona jest z Dionizosem (Bachusem).  Zima – przedstawiana jest pod postacią starego mężczyzny przy ognisku bądź kobiety z odkrytą głową na tle zimowego pejzażu.

 

Literatura:

  • Bouchardon P., uzdrawiające energie drzew, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 1999,
  • Cholewińska U., Kozioł W., Pismo Święte, Księga Rodzaju, Warszawa 2001,
  • Forstner D.,  Świat symboliki chrześcijańskiej, PAX, Warszawa 1990,
  • Kopaliński W., Słownik symboli, Oficyna Wydawnicza  Rytm, Warszawa 2001,
  • Szafrańska M., Ogród, forma, symbol, marzenie, Zamek Królewski, Warszawa 1996.

    Żaden ogród nie wygląda stale tak samo, lecz ciągle podlega zmianom, zgodnie z naturalnymi cyklami przyrody.