Kokorycz pełna (Corydalis solida) i kokorycz pusta (Corydalis cava) z rodziny dymnicowatych (Fumariaceae) nazywane są też dzierlatkami. Ma to związek z wyglądem kwiatów, które przypominają główki właśnie tych ptaków. Kwiaty obu roślin rozwijają się wczesną wiosną, a przy sprzyjających temperaturach jeszcze na przedwiośniu.

Kokorycz pełna jest rośliną wieloletnią. W stanie naturalnym występuje na południu Europy, a także w Anglii, krajach Skandynawskich oraz krajach północnoazjatyckich. W Polsce spotkać ją można w widnych lasach liściastych na nizinach oraz w niższych partiach gór.  Część nadziemna kokoryczy pełnej rozwija się z zimującej w gruncie pełnej w środku bulwy o średnicy około 1 cm. Dorasta do 20-25 cm wysokości, a wyhodowane odmiany różnią wzrostem. Tak naprawdę roślina rozpoczyna wzrost jesienią poprzedniego roku. Roślina wykorzystując materiały zapasowe zgromadzone w bulwie wypuszcza kiełek będący zaczątkiem pędu kwiatowego. W takiej postaci roślina zimuje, a na początku marca, przed rozwojem liści, wyrasta nagi pęd kwiatostanowy u dołu pokryty łuskowatymi liśćmi. Na jego szczycie szybko rozwijają się brudno różowe, fioletowe, lila, purpurowe lub białe, obcopylne kwiaty wyrastające z kątów niedużych liści siedzących (przysadek kwiatowych). Korona złożona jest z czterech zrośniętych nasadami płatków, z których górny tworzy długą, prostą ostrogę. Kwiaty zebrane są w luźne groniaste kwiatostany utrzymujące się na roślinie czasami nawet do maja.

Kokorycz pusta jest gatunkiem kokoryczy najczęściej spotykanym na terenie naszego kraju: na Śląsku, w Wielkopolsce, na Pomorzu, w Sudetach i Karpatach. Od starożytności wykorzystywana jest jako roślina lecznicza działająca kojąco na skórę, wzmacniająco na naczynia krwionośne oraz wykazująca właściwości antyalergiczne. Podziemna bulwa w przypadku tej rośliny jest pokryta włóknistymi korzeniami, początkowo w środku pełna, później pusta. Wraz z nadejściem wiosny wyrasta z niej nieco wyższy niż u kokoryczy pełnej, bo sięgający 35 cm, pęd kwiatostanowy bez łuskowatych liści. Kwiaty mają budowę analogiczną do kwiatów kokoryczy pełnej. Zazwyczaj przybierają barwę purpurową, różową, niebieską, żółtą lub białą i zebrane są po 10-20 sztuk w groniaste kwiatostany. Owocem obu kokoryczy jest pękająca wzdłuż szwów torebka. Nasiona znajdujące się wewnątrz posiadają elajosomy (dzięki czemu przenoszone są przez mrówki). Pod koniec czerwca, po tym jak roślina wyda owoce i wysieje nasiona, jej część nadziemna szybko zasycha. Następne pędy pojawiają się dopiero w następnym roku. Liście wyrastające na dole łodygi są krótkoogonkowe, trójdzielne i ząbkowane, z wierzchu jasnozielone, pod spodem szarawe. Liście przykwiatowe, na górze łodygi są całe, niepodzielone i jajowate w kształcie.

Oba gatunki rozmnaża się w podobny sposób poprzez wysiew nasion lub przez oddzielenie młodych bulwek od bulwy matecznej. Podczas wysiewu nasion należy pamiętać, że krótko zachowują zdolność kiełkowania i powinno się je wysiewać bezpośrednio po zbiorze. Kokorycz rozmnażana w ten sposób może nie powtarzać cech rośliny matecznej. Może też dochodzić do spontanicznego zapylenia pomiędzy oboma gatunkami, a rośliny zakwitają dopiero po około 4 latach od wysiewu. Bulwy wysadza się do gruntu pod koniec lata, najlepiej we wrześniu. Najprostszym sposobem jest zakupienie młodych okazów w sprawdzonym sklepie ogrodniczym.

Wymagania kokoryczy pełnej i pustej są podobne. Obydwie rośliny najlepiej rosną na glebach zasobnych, próchnicznych, żyznych, świeżych i wilgotnych, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Dobrym stanowiskiem do uprawy tych gatunków są miejsca zacienione lub półcień, najlepiej wysadzać je pod koronami drzew i krzewów liściastych. W czasie suchej wiosny powinno się je podlewać, a po zaschnięciu części nadziemnej zasilić nawozami mineralnymi. Kokorycze to rośliny dobrze zimujące w naszym klimacie pod warunkiem, że zima nie jest zbyt wilgotna. Nie wymagają zimowych okryć, a zaszkodzić mogą im tylko przymrozki występujące po rozwinięciu kwiatów.

Należy pamiętać, że oba gatunki zawierają substancje lekko trujące. Idealnie nadają się do ogrodów naturalnych, w stylu wiejskim, do uprawy w parkach, w towarzystwie innych roślin cebulowych o podobnej porze kwitnienia, na rabaty bylinowe, do sadzenia w ogrodach skalnych oraz pod koronami drzew i krzewów liściastych.

Joanna Kostrzewa