Lilak pospolity (Syringa vulgaris) często mylnie kojarzony jest z rodzajem Sambucus – bzów. Tak naprawdę niewiele ma z nimi wspólnego poza pokrojem. Należy do rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a do całej Europy trafił z Turcji, od czego wywodzi się jego inna zwyczajowa nazwa – lilak turecki. Ze uwagi na niezwykle twarde drewno stał się symbolem stanu New Hampshire

Pochodzenie

Lilak trafił do Europy na początku XX wieku, początkowo jednak sadzono go jedynie w wytwornych, szlacheckich ogrodach. Dopiero w XVI wieku stał się bardziej powszechny, kiedy to we Francji wyhodowano pierwsze jego odmiany. Do połowy XIX wieku znano zaledwie 25 odmian lilaka pospolitego. Wtedy jego hodowlą zajął się francuski ogrodnik V. Lemoin, któremu udało się uzyskać ponad 200 odmian. Obecnie w ogrodach i parkach sadzi się wyłącznie jego formy szlachetne, sztucznie wyhodowane kulty wary, których jest około 1000 i które mają nieco większe wymagania niż formy zdziczałe.

Charakterystyka

Lilak pospolity jest popularny dzięki pięknie pachnącym, zazwyczaj liliowofioletowym kwiatom zebranym w wiechowate kwiatostany utworzone z wierzchołkowej pary bocznych pędów. Ścięte kwiatostany doskonale wyglądają w wazonach.

Jest to gatunek krzewu lub wielopiennego drzewa, który w naszych warunkach klimatycznych, choć jest długowieczny, osiąga wysokość co najwyżej sześciu metrów. Średnica pnia u starych okazów osiąga 25 cm. Młoda kora ma barwę jasnoszarą, jest gładka z niewielkimi przetchlinkami. Starzejąc się, zaczyna brunatnieć i pękać. Pąki liściowe mają kształt spiczasto-jajowaty, boczne są nieco mniejsze niż wierzchołkowe. Ciemnozielone, sercowate liście, z góry błyszczące, od spodu jaśniejsze i matowe, rozwijają się w drugiej połowie kwietnia wraz z pąkami kwiatowymi. Liście utrzymują się na roślinie do późnej jesieni, jednakże nie przebarwiają się, a zasychają, brunatnieją i opadają. Na początku maja roślina zakwita. Kwiaty są obupłciowe, owadopylne i zebrane na końcach pędów w gęste wiechy. Przybierają barwy od fioletoworóżowej, niebieskifioletowej do ciemnofioletowej, ciemnopurpurowej i purpurowoczerwonej. Kwiaty mogą być pojedyńcze lub pełne. Pojedynczy kwiat jest rurkowaty a cztery płatki korony odchylają się na zewnątrz.  Olejki eteryczne zawarte w kwiatach znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, w produkcji balsamów i perfum. Kwiaty po przekwitnięciu zasychają i brązowieją, co nie jest zbyt atrakcyjne. Powstałe z nich owoce z botanicznego punktu widzenia są torebkami o długości około 2 cm, które po dojrzeniu, na początku sierpnia, pękają uwalniając 2-4 oskrzydlone nasiona barwy jasnobrązowej. Przekwitłe kwiatostany powinno się jednak wycinać, co zagęszcza roślinę i zapewni obfite kwitnienie w roku następnym.

Wymagania

Roślina ta jest łatwa w uprawie i bardzo popularna w polskich ogrodach. Nowe odmiany są mniej odporne na suszę i przemarzanie niż stare gatunki, jednak nie zmniejsza to zainteresowania nimi. Problemem mogą być również odrosty korzeniowe, które powinno się sukcesywnie wycinać. Przed wysadzeniem rośliny na miejsce stałe powinno się wykonać nawożenie organiczne. Ze względu na duże wymagania pokarmowe lilaków, corocznie powinno się przeprowadzać nawożenie mineralne, ze szczególnym uwzględnieniem fosforu, który dobrze wpływa na kwitnienie roślin oraz potasu, który powoduje wzrost odporności rośliny na susze i mróz. Najlepszym stanowiskiem dla lilaka jest miejsce słoneczne, osłonięte od wiatrów. Zarówno młode jak i stare rośliny dobrze znoszą cięcie i przesadzanie.

Joanna Kostrzewa

Lilak