Symboliczne znaczenie krzewów i traw

Krzewy, trawy, zioła pełnią w ogrodzie różne funkcje. Mogą być zarówno elementami dekoracyjnymi, jak i praktycznymi. Są częścią trwałej struktury ogrodu, są jego szatą i rzeźbą, nadają miękkości obrzeżom i napełniają ogród aromatem. Może warto zapoznać się z ich symboliką?

 

Akant (Acanthus)

Bujnie rosnący krzew ciernisty symbolizował w kulturze grecko-rzymskiej (Lurker 1994) przezwyciężenie trudności życia. Stylizowane przedstawienia liści akantu na korynckich kapitelach kolumn mogą odwoływać się do mitu mówiącego o akcencie wyrastającym na grobie zmarłego bohatera (Macioti 1998).

Bambus (Bambusa)

W tradycji chińskiej (Jung 1981) bambus symbolizował prężność, długowieczność, szczęście i duchową prawdę. W Japonii łączono go z kolei z prawdomównością i poświęceniem. Wykorzystywany był powszechnie w Azji (Kopaliński 1991) w charakterze narzędzia pisarskiego. Jego prosta i pusta w środku łodyga miała symboliczne znaczenie dla buddyjskich i toistycznych pisarzy i artystów. Indianie południowo-amerykańscy wykorzystywali bambus w charakterze narzędzia tnącego, dmuchawki i rytualnego instrumentu muzycznego. W niektórych kulturach widziano w nim ucieleśnienie drzewa życia (Maciuszko 1984). Również w Ameryce przypisywano bambusowi specjalne kultowe znaczenie i wykorzystywano w rytualne obrzezania.

Bez czarny (Sambucus nigra)

Ziółkowska podaje, że krzew ten powiązany jest z nieustającym cyklem życia i śmierci, narodzin i odrodzenia. Symbolizuje koniec w początku i początek  w końcu; życie w śmierci i śmierć w życiu. Pobudza kreatywność, chęć tworzenia. W Anglii (Lurker 1994) unikano używania bzu do budowy kołysek  i statków, ze względu na rzekomy zły wpływ. Także w domach nie trzymano gałęzi z tego drzewa, choć w Szkocji wieszano je na zewnątrz, aby odpędzić złe duchy.

Koniczyna (Trifolium)

W starożytności przypisywano koniczynie wartości medyczne, uważano ją za skuteczny środek przeciw jadowi żmij i skorpionów. W lucernie upatrywano – ze względu na jej zdawałoby się niezniszczalną siłą żywotną – symbol życia (Forstner 1990).

Majeranek (Majorana hortensis)

Znany jest ze swych właściwości uspokajających; obniża ciśnienie i działa przeciwskurczowo. Majeranek chętnie podskubują pszczoły, a przecież wiadomo, że są one posłanniczkami bogów. Macioti uważa, że symbolizuje świeżość, zdrowie i urodę.

Mięta (Mentha)

Roślina związana ze światem podziemi, przedmiot miłości i pożądania władcy państwa mroków, stosowana była przez greków i Rzymian (Winniczuk 1983) jako środek antykoncepcyjny. W świecie chrześcijańskim obecna jest z wielu powodów. Spotykamy ją w Ewangelii św. Mateusza, gdzie skupia się na niej gniew Jezusa pomstującego na uczonych w Piśmie i faryzeuszy, którzy „dają dziesięcinę z mięty, kopru i kminku, lecz pomijają to, co ważniejsze jest w prawie: sprawiedliwość, miłosierdzie i wiarę”. [Mt 23,23]  Gubernatis przypomina również, że mięta zwana jest „zielem Najświętszej Panienki” („Herba Sanctae Mariae” – bądź „dobrym zielem”, „świętym zielem”). W związku z tym przytacza też zwyczaj abruzzyjski, zgodnie z którym znalezioną w polu miętę trzeba zetrzeć w palcach i powąchać, jako że „kto znajdzie miętkę i nie poczuje jej woni, temu Chrystus nie objawi się przy zgonie” – mówi stare lokalne porzekadło.  Mięta nazywana również „zielem św. Wawrzyńca”, kojarzona jest również ze świętami letniego przesilenia. Jest też jednym z najbardziej znanych ziół związanych z dniem św. Jana (24 czerwca).

Oset (Caroluus)

W „Księdze Rodzaju” wygnany z raju Adam ukarany został życiem na ziemi, która miała rodzić „cierń i oset”. Niemniej podobnie jak niektóre inne kłujące rośliny, oset uważa się za roślinę leczniczą, służył też do odstraszania złych mocy. Biało nakrapiany oset stanowił jeden z atrybutów Najświętszej Marii Panny. W sztuce oset jest symbolem męczeństwa.

Ostrokrzew (Ilex)

Symbolizował nadzieję i radość (Jung 1981). W starożytnym Rzymie (Winniczuk 1983) pełnił ważną rolę w zimowych obrzędach Saturnaliów. Znana z licznych krajów praktyka przyozdabiania ostrokrzewem domów w okresie Świąt Bożego Narodzenia odwołuje się jednak bezpośrednio do germańskich zwyczajów dekorowania nim domów w grudniu.

Szkarłat

Na greckich grobowcach i rzeźbach szkarłat symbolizował nieśmiertelność. Tę długo kwitnącą roślinę łączono z Artemidą – grecką boginią narodzin i macierzyństwa; przypisywano jej wartości lecznicze. W Chinach (Macioti 1998) kwiaty szkarłatu składano w ofierze księżycowemu zającowi podczas święta Księżyca jako symbol nieśmiertelności.

Trzcina         

W Japonii w micie o Izanagim trzcina symbolizowała oczyszczenie, zapewne z powodów swoich związków z wodą. „Prosta trzcina” stanowi metaforę śmiertelnego świata. W świcie celtyckim (Macioti 1998) trzcinę także łączono z oczyszczeniem i wykorzystywano ją jako środek chroniący przed czarownicami. W starożytnej Grecji (Winniczuk 1983) była jednym z atrybutów Pana, który wycinał z niej syringi („fletnie Pana”). W tradycji chrześcijańskiej (Forstner 1990) stała się symbolem Męki Pańskiej. Ukrzyżowanemu Chrystusowi zwilżano bowiem usta zatkniętą na trzcinie gąbką namoczoną w occie. Niekiedy symbolizuje ona także św. Jana Chrzciciela.

 

Krzewy, zioła, trawy mogą stanowić w ogrodzie elementy czysto dekoracyjne, obiekty do podziwiania. Mogą również nadawać ogrodowi kształt. Wprowadzają one zróżnicowanie wysokości obrzeży lub tarasów, a także nadają się do osłaniania wydzielonych części ogrodu. W dużym ogrodzie można je tak posadzić, aby prowadziły wzrok ku szczególnie interesującym obiektom lub widokom.