Tulipanowiec należy do jednych z ciekawszych drzew, niezbyt często uprawiany w ogrodach przydomowych. Mimo łatwej uprawy i dużego zastosowania w gospodarce drzewo nie jest stałym bywalcem w naszych ogrodach. Wynika to pewnie z faktu, iż panuje przekonanie, że jest to drzewo egzotyczne trudne w uprawie. Nic podobnego, tulipanowce, jako wieloletnie okazy można spotkać w arboretum w Kórniku. Tulipanowiec obok katalpy są ciekawymi roślinami polecanymi przez projektantów terenów zieleni. Pokrój drzewa u młodych okazów jest bardzo ciekawa, korona jest wąska i stożkowata, u dorosłych bardzo wyniosła, jednak niezbyt szeroka, w stanie bezlistnym bardzo rzadka, a po rozwinięciu się liści bardzo gęsta i zwarta, dająca głęboki cień. Pokrój drzewa łatwo jest kształtować poprzez wiosenne ciecie. Tulipanowiec w ciągu roku uzyskuje duże przyrosty nawet do 100 cm ale uwaga, młode egzemplarze tulipanowca potrzebują nawet kila lat na zaaklimatyzowanie się w nowym stanowisku. Zdarza się, że przez okres do 3 lat nie rosną. Gęsta korona drzewa, stwarza idealne warunki do odpoczynku i uprawy roślin cieniolubnych w jego sąsiedztwie. Doskonale w jego towarzystwie czują się bergenie, funkie, bluszcze.
Drzewo dorasta do imponujących rozmiarów. Drzewo osiąga nawet do 60 m, w Polsce niestety tylko około 25-35 m. Gałęzie są dość kruche. W początkowym okresie zalecamy intensywnie przycinać młode pędy w celu zagęszczenie korony. Pień drzewa jest gruby i prosty, prawie zawsze pojedynczy. Średnica osiąga do 3 m. Konary grube i niezbyt długie, w dolnej części korony często prawie poziome, wyżej ukośnie wzniesione. Kora jest szara lub brunatna, lekko spękana. Surowa i zielona była niegdyś uważana za afrodyzjak (żuto ją jak gumę do żucia). Pędy nieowłosione, z dobrze widocznymi bliznami liściowymi, błyszcząco czerwonobrązowe, pączki do 1 cm długości, owalne, nieco ściśnięte. W okresie zimy polecamy podświetlenie korony drzewa. Wiązka światła uwypukli jego walory zimne szare dni.
Liście mają długość 10-15 cm i szerokość 12-20 cm, są wykształcone w sposób wykluczający pomyłkę z innym gatunkiem (prócz tulipanowca chińskiego), w zarysie czworokątne i podzielone na cztery nierównej wielkości klapy, których wzdłużne brzegi przebiegają prawie równolegle do siebie. Liść jest z przodu jakby ucięty albo lekko wycięty. Jego górna powierzchnia jest błyszcząca, żywo zielona, a dolna nieco jaśniejsza i z lekka pokryta woskiem. Jesienią liście przebarwiają się na złoto żółto. Ogonki liściowe od 10 do 12 cm długości. Zaletą liści jest ich piękny kolor jesienią. Liście jesienią długo utrzymują się na drzewie. Opadając tworzą kolorowy dywan, który tworzy „pierzynkę” na okres zimy dla roślin rosnących w jego cieniu. Na wiosnę liście rozkładają się, tworząc próchnice.
Kwiaty są obupłciowe i owadopylne. Kwiaty pojawiają się wiosną, rosną pojedynczo na końcach gałązek, przy rozkwitaniu początkowo kielichowate, potem szerzej rozwarte. Płatki u nasady żółtozielone, wyżej pomarańczowe, a na szczycie znów żółtozielone. Pręciki grube i mięsiste, mają 3-5 cm długości. Zalążnie kupione w środku na stożku. Kwitnienie zaczyna się już w kwietniu na południu Stanów Zjednoczonych , na północy zaś w czerwcu. W Polsce kwitnie na przełomie czerwca i lipca. Kwiaty tulipanowca są uważane za jedne z najprymitywniejszych wśród roślin okrytonasiennych. Cechuje je jednakowość płatków korony i działek kielicha, które są określane wspólnym mianem listków okwiatu, oraz świdrowate ułożenie wszystkich części kwiatu.
Tulipanowiec jest jednak rośliną dla cierpliwych, kwitnie dopiero po kilku latach. Ale warto jest czekać. Tulipanowiec jest ważnym miododajnym drzewem. Miód jest ciemnoczerwony, dobry jakościowo. Owoce to jedno- lub dwu-nasienne oskrzydlone orzeszki, w liczbie 80-100 na sterczących, szyszkowatych owocostanach, które mają do 10 cm długości. Dojrzewają w październiku lub w listopadzie. Rozpadają się zwykle na drzewach. Są roznoszone przez wiatr na odległość 4-5 razy większą niż wysokość drzewa. Ich zdolność kiełkowania wynosi 4-7 lat. Są ważnym źródłem pożywienia dla wielu ptaków i ssaków. Tulipanowiec wytwarza bardzo duże ilości nasion, jednak większość z nich jest płonna.
Korzenie główne grube i mięsiste, głęboko sięgające. Wrażliwe na zbicie gleby i bardzo łamliwe, uszkodzone szybko gniją. Stosowane są jako dodatek smakowy do niektórych gatunków piwa.
Drewno: Bielkremowobiały, twardzielbladozielona lub jasnożółta do brązowej, z czerwonymi, brunatnymi lub nawet czarniawymi promieniami (w zależności od składu gleby). Drewno posiada piękne słoje, jest lekkie i miękkie, niezwykle łatwe w obróbce, lecz niezbyt odporne na czynniki zewnętrzne i grzyby, dlatego polecane głównie do zastosowań wewnętrznych. Jest stosowane w przemyśle papierniczym, do wyrobu wysokiej jakości oklein i paneli, do produkcji ołówków, zapałek, części rozmaitych narzędzi oraz instrumentów muzycznych. W Polsce rzadko drewno jest stosowane w przemyśle, gdyż są trudności z jego pozyskaniu.
W środowisku naturalnym gatunek występuje w naturze w dolinach rzek, na wilgotnych zboczach górskich. Występuje głównie jako domieszka do innych drzew w lasach liściastych i mieszanych, chociaż czasami tworzy czyste drzewostany. Lubi gleby świeże i żyzne, obojętne do lekko kwaśnych, unika natomiast zbyt mokrych, jak również bardzo suchych oraz wapiennych. W Europie Środkowej wytrzymuje warunki zimowe, choć młode osobniki mogą przemarzać podczas dużych mrozów. Młode drzewa wysadzane w ogrodach należy zabezpieczyć, okrywając je najlepiej agrowłókniną. Drzewo światłolubne, wymagające stanowisk nasłonecznionych lub co najwyżej lekko zacienionych. Drzewo ze względu na duże wymiary należy wysadzać w dużych odległościach od budynków. Pamiętać też należy, że za kilka lat drzewo będzie dawało cień, wiec planując ogród nie wysadzajmy w jego towarzystwie roślin wymagających stanowisk słonecznych. Jeśli w sąsiedztwie test trawnik, będzie trzeba pomyśleć o kompostowniku w celu gromadzenia liści.
Zastosowanie tulipanowca jest niemal wyłącznie na cele wewnętrzne, średnich wymagań. Na cele zewnętrzne tylko po dokładnym zabezpieczeniu. Świetnie się sprawdza w miejscach osłoniętych od deszczu. Elementy wykonane z drewna tulipanowca na zimę należy przechowywać w suchym miejscu. Drewno tulipanowca znajduje szczególnie zastosowanie w przemyśle sklejkowym, w produkcji oklein, w meblarstwie: na wyroby toczone, skrzynki i jako papierówka. Drewno lite po wygładzeniu daje szczególnie piękne i gładkie, czyste powierzchnie i dlatego nadaje się na różnego rodzaju listwy, okładziny, ramy, profile, obudowy i elementy mebli. Oprócz tego znajduje zastosowanie na płaskie elementy instrumentów muzycznych, jako “ślepe” okleiny i wzmacniające warstwy środkowe pod wysokogatunkowe okleiny zewnętrzne, zwłaszcza przy budowie pianin.
Cechy anatomiczne:gatunek rozpierzchłonaczyniowy, średnica naczyń < 70 mm niekiedy < 140 mm, ilość naczyń na 1 mm2 > 40, jamki > 9 mm, promienie rdzeniowe o wysokości 0,6 mm
Niektóre właściwości fizyko-mechaniczne: gęstość w stanie suchym
440 kg/m3, gęstość przy wilg. 15%, 560 kg/m3, gęstość drewna okrągłego
710 kg/m3, wytrzymałość na zginanie statyczne (15% wilg.) 80 MPa, wytrzymałość na ściskanie (15% wilg.) 36 MPa
Uwagi:stosowana, często używana nazwa “Whitewood” dla określenia drewna świerka i jodły musi być w przypadku tulipanowca poprzedzona określeniem “American”. Również określenie “Poplar” lub “Tulip Wood” wprowadzają w błąd, gdyż np. określenie “Tulip Wood” stosowane jest często także dla oznaczeń innych, bardzo dekoracyjnych twardszych gatunków drewna, jak “Brasilianisches Tulpenholz” lub “Bahia Rosewood” (Dalbergia decipularis) z rodzinyLeguminoseae. Tulipanowiec amerykański często mylony jest także z botanicznie pokrewnymi, podobnymi pod względem barwy i budowy, ale o 15-20% cięższymi gatunkami drewna różnych gatunków magnolii (Magnolie grandiflora, Magnolia acuminata, Magnoliavirginiana).
Wymagania drzewa zbliżone są do wymagań magnolii, których jest bardzo bliskim kuzynem. Lubi żyzne, świeże gleby, o odczynie kwaśnym lub obojętnym. Potrzebuje mocno nasłonecznionego, ale zacisznego i osłoniętego stanowiska. Za młodu tulipanowiec może być wrażliwy na mróz, lecz starsze egzemplarze są już w pełni mrozoodporne. Najlepiej prezentuje się jako soliter (pojedynczy okaz) na trawniku. W dużych ogrodach można wysadzać je w grupie tworząc namiastkę lasu.
Koneserom poszukującym oryginalnych okazów polecam ciekawa ostrolistną i złocisto obrzeżoną odmianę ‘Aureomarginatum’, a właścicielom małych ogródków – odmianę ‘Fastigiatum’o wąskiej koronie. Pamiętajmy byśmy zastosowali odpowiednią odmianę tulipanowca do naszego ogrodu. Z czasem jest to wielkie drzewo.
Korzeń tulipanowca używany jest w Ameryce jako przyprawa do wzbogacania bukietu niektórych gatunków piwa, kora ma właściwości lecznicze. Drewno z kolei służy do wyrobu mebli, instrumentów muzycznych i ozdobnych przedmiotów. W Polsce ze względu na rzadkość jego występowania nie jest stosowany w produkcji. Elementy wykonane z drzewa tulipanowca są importowane.
Poza bardzo nietypowym i wyjątkowo atrakcyjnym wyglądem kwiatów i liści, tulipanowiec jest interesujący z jeszcze jednego powodu. Otóż wraz z magnolią (i po miłorzębie) jest to jedno z najstarszych żyjących obecnie na Ziemi drzew liściastych. Rośliny tego typu pojawiły się na naszej planecie już w okresie kredy. Ich piękne kwiaty mimo, że duże i bardzo efektowne, są jednymi z najprymitywniejszych wśród roślin okrytozalążkowych i posiadają wiele cech pierwotnych.
Jak nietrudno się domyślić po nazwie, tulipanowiec amerykański pochodzi z Ameryki Północnej. W Europie drzewo to jest sadzone od ponad 300 lat. Ze względu na okazałe rozmiary i wyniosłą sylwetkę idealnie sprawdza się jako drzewo reprezentacyjne, zwłaszcza sadzony pojedynczo w parkach, dużych ogrodach i na dużych placach. Jednak z powodu swoich niezwykłych walorów dekoracyjnych, jest często sadzony także w mniejszych ogrodach i przy domach. Ostatnio bardzo duże zainteresowanie tulipanowcem obserwuje się również w Polsce. Sadzonki tego drzewa można obecnie znaleźć praktycznie w każdym większym hipermarkecie, nie mówiąc już o sklepach ogrodniczych czy szkółkach drzew i krzewów ozdobnych. Efektem tych działań jest coraz większa ilość młodych drzewek tulipanowca, pojawiających się w parkach, ogrodach, na osiedlach, przy drogach.
Tulipanowiec
