W marcu lub jeszcze pod koniec lutego w naszych ogrodach zakwita wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum, rodzina wawrzynkowate Thymelaeaceae), którego pierwszy człon nazwy wywodzi się z mitologii greckiej. Nimfa górska Dafne, chcąc uchronić się przed zalotami Apolla, poprosiła o pomoc Matkę Ziemię, a ta zamieniła ją w krzew wawrzynka. Drugi człon zaś wiąże się z właściwościami kory. Od dawna bowiem wiadomo, że roślina jest trująca, a zetknięcie kory ze skórą wywołuje obrzęki, pęcherze i owrzodzenie, prowadzące z czasem do martwicy. Najbardziej jednak niebezpieczne są owoce zawierające dafnetoksynę i mezereinę, które dla człowieka i innych ssaków są substancjami silnie trującymi. O dziwo ptaki mogą się nimi zajadać bez żadnego ryzyka.
Krzew ten w stanie naturalnym występuje na terenie lasów całej Europy, w tym Polski (gdzie jest pod ścisłą ochroną), Kaukazu, Syberii i Azji Mniejszej. Wawrzynek jest krzewem dorastającym do 0,8-1,5 m wysokości o pędach grubych i elastycznych, wzniesionych i wyprostowanych. Młode pędy mają barwę żółtobrunatną i są delikatnie owłosione, starsze tracą owłosienie i stają się błyszczące.
Obok oczaru i leszczyny jest to jeden z najwcześniej zakwitających krzewów. Kwiaty pojawiają się przed rozwojem liści nadając efektowny wygląd pędom. Zazwyczaj mają barwę różową, różowo-czerwoną, rzadziej białą oraz bardzo przyjemną, silną woń, odczuwalną z dużych odległości nieco przypominającą zapach hiacyntów. W kształcie są kielichowate, mają około 15 mm średnicy i zebrane po trzy w pęczki oblepiają gęsto pędy. W szkółkach dostępne są odmiany o kwiatach pełnych, pojedynczych, białych, lila oraz fioletowych. Wawrzynek jest krzewem miododajnym, owadopylnym, chętnie odwiedzanym przez owady z długi aparatem gębowym, takim jak mają motyle czy muchówki. Nektar stanowi też przysmak dla trzmieli, jednak one, aby się do niego dostać, uszkadzają kwiaty.
W marcu na pędach rozwijają się liście – wąsko lancetowate, krótkoogonkowe, całobrzegie, zaostrzone na końcach, od spodu sinawe, z wierzchu ciemnozielone. Osiągają długość od 3 do 8 cm i szerokość 1-2 cm i zebrane są w pęczki skupione na końcach pędów, po roztarciu wydzielają niezbyt przyjemny zapach. Podobny zapach wydzielają liście opadające z krzewów jesienią.
Po przekwitnięciu kwiatów na krzewie pojawiają się owoce, które dojrzewają na przełomie czerwca i lipca. Są to błyszczące pestkowce o średnicy około 1 cm, jaskrawoczerwone, u niektórych odmian żółte. Podobnie jak kwiaty, zebrane są najczęściej na pędzie po trzy sztuki. Są silnie trujące. Zjedzenie trzech owoców przez dzieci i dwunastu przez dorosłych może doprowadzić do śmierci. Pierwszymi objawami zatrucia mogą być obrzęki warg, krtani, twarzy, ślinotok oraz trudności w połykaniu. Później pojawiają się bóle brzucha, głowy, skurcze, krwotoki i biegunki. Bezpośrednią przyczyną śmierci jest zatrzymanie krążenia. Należy o tym pamiętać, gdy ma się małe dzieci – wtedy wawrzynka lepiej nie sadzić w swoim ogrodzie. Mimo takich właściwości, wawrzynek wykorzystywany jest w medycynie naturalnej do leczenia objawów chorób reumatycznych.
Wawrzynek jest niezbyt wymagającym krzewem, ale najlepiej rośnie na glebie żyznej, próchnicznej, wilgotnej, świeżej, o lekko zasadowym odczynie pH, a nawet ilastej. Służy mu półcień lub miejsce zacienione. Na stanowisku słonecznym słabo rośnie i wymaga częstego podlewania. Jest odporny na mrozy, ale bardzo wrażliwy na suszę. Ze względu na swój niewielki rozmiar oraz powolny wzrost, polecany jest do niewielkich ogrodów. Najlepiej wygląda jako soliter na trawniku lub w grupach z innymi krzewami kwitnącymi jeszcze w zimie. Wawrzynek to krzew, który nie wymaga, a wręcz nie lubi przesadzania i przycinania pędów (cięcie pędów osłabia i tak niewielkie przyrosty, powoduje słabe odrastanie i zagęszczanie korony). Nawożenie powinno przeprowadzać się raz w roku, najlepiej jesienią, wykorzystując do tego nawóz wieloskładnikowy, kompost lub obornik.
Joanna Kostrzewa
