Owoce winorośli właściwej działają wzmacniająco na organizm oraz pomagają szybko regenerować siły. Polecane są w profilaktyce zawałów i chorób serca, a także zapobiegają nieprawidłowemu działaniu tarczycy. Z tego względu winorośl warto mieć w każdym ogrodzie.  

Winorośl (Vitis) jest długowiecznym pnączem należącym do rodziny winoroślowatych (Vitaceae) obejmującym około 60 gatunków występujących na półkuli północnej. Roślina ta wykształca duże, dłoniaste i klapowane liście, a do podpór przytwierdza się za pomocą wąsów. Niepozorne, zielone kwiaty zebrane są w duże grona. Owocem z botanicznego punktu widzenia jest jagoda – soczysta, o średnicy do 2 cm, zawierająca od dwóch do czterech niedużych nasion. Najpowszechniej uprawiane odmiany pochodzą od winorośli właściwej (Vitis vinifera), która pochodzi z Kaukazu, Azji Mniejszej i Półwyspu Bałkańskiego, ale w stanie dzikim w Polsce nie występuje. Oprócz winorośli właściwej cenione są również gatunki amerykańskie, które, poza odpornością na mróz i choroby, odznaczają się odpornością na mszycę korzeniową – filokserę. Jagody tych gatunków mają tak zwany lisi posmak, za którym nie przepadają Europejczycy, dlatego też rzadko są wykorzystywane w produkcji win na rynek europejski. Coraz częściej wprowadza się do uprawy odmiany mieszańcowe, których jagody zatraciły lisi posmak.

W Polsce winorośl uprawiana była od dawna, a jej uprawę rozpowszechnili zakonnicy, którzy z otrzymanych owoców produkowali wino mszalne. Klimat Polski jednak nie sprzyja uprawie winorośli z powodu zbyt niskich temperatur panujących w czasie lata. Obecnie winorośl uprawiana jest w Polsce głównie w rejonach ciepłych, w ogrodach przydomowych, a także pod osłonami. Najlepszymi odmianami dla takiej uprawy są mieszańce winorośli właściwej i amerykańskiej. 

Sadzonki Vitis vinifera ukorzeniają się łatwo. Łoza ścięta tuż pod węzłem wytwarza korzenie łatwiej niż ścięta na międzywęźlu. Winorośl wytwarza korzeń główny, który szybko wypuszcza korzenie boczne.

Cechą charakterystyczną winorośli są cienkie, wydłużone pędy. Pęd zeszłoroczny nazywamy łozą w odróżnieniu od pędu zielnego corocznie wybijającego z łozy. Przy swobodnym wzroście pędy te osiągają znaczną długość, zwykle 1,5 – 2 m, mogą jednak osiągać długość większą niż 10 m, a ich średnica wynosi o 1 do 3 cm. Łodyga winorośli wyróżnia się luźną budową tkanek, co zmniejsza jej ciężar. Wieloletnia łodyga tworząca podstawę krzewu jest pniem. Jeżeli może się swobodnie rozwijać, osiąga znaczne rozmiary. Wzrost pnia ogranicza się poprzez cięcie, odpowiednio do nadania zamierzonego kształtu pnączu.

Liście wyrastają z pączków na pędach. Osadzone są na ogonkach. Po obu stronach nasady ogonka znajdują się dwa przylistki, które służą jako ochrona dla młodych, rozwijających się listków, a po pewnym czasie odpadają. Szkielet blaszki liściowej stanowi 5 głównych nerwów, od których odchodzą liczne nerwy boczne. Powierzchnia liści jest lekko pomarszczona, jej dolna strona zazwyczaj pokryta jest włoskami. Liście są duże pięcioklapowe, bywają trójklapowe, a także siedmioklapowe, w zarysie od okrągłego do wydłużonego. Brzeg blaszki liściowej jest piłkowany. Naprzeciw liści wyrastają wąsy, które mają zwykle 2 lub 3 rozwidlenia, a z morfologicznego punktu widzenia są przekształconymi pędami.

Pączki kwiatowe kończą się formować na pędach jesienią. W podobny sposób jak wąsy osadzone są na pędach kwiatostany o typie zwisającej wiechy. Wyrastają zwykle od trzeciego węzła na dwóch, trzech lub czterech węzłach na pędzie. Kielich kwiatów jest pięciodziałowy, składa się z pięciu płatków korony zrośniętych na szczycie. Przy zakwitaniu płatki tworzące koronę, odrywają się od dna kwiatowego, pręciki przyciśnięte do słupka rozprostowują się i korona odpada. Końce płatków zwijają się do dołu. Owoc winorośli powstaje z rozrastającej się zalążni. Owoce to różnej wielkości i barwy jagody, zebrane w wiechy, które u niektórych odmian osiągają nawet 50 cm długości. W jagodach najczęściej znajdują się 1 lub 2 nasiona, czasami 3, 4 lub 5. Obecnie uprawia się odmiany mieszańcowe, partenokarpiczne, które w ogóle nie wykształcają nasion.

Winorośl wymaga gleby o odczynie zbliżonym do obojętnego, na stanowisku o pH niższym konieczne jest wapnowanie. Rośliny zakupione jesienią, można od razu sadzić na miejsce stałe, dolną część łozy obsypuje się ziemią, co ma na celu zabezpieczenie tej części rośliny przed mrozem. Osobniki sadzone wiosną należy przyciąć tak, aby pozostały tylko dwa dobrze wykształcone pąki na najsilniejszym pędzie.

Joanna Kostrzewa